Είναι κοινά παραδεκτό πως με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, το μοντέλο διακυβέρνησης του 1960 δεν είναι πλέον ικανό να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις ενός Ευρωπαϊκού κράτους, ούτε βέβαια και στις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας. Το σημερινό μοντέλο έχει εξαντλήσει τα όρια του. 

Οι παθογένειες που έχουν σωρευθεί, και για τις οποίες όλοι έχουμε ευθύνη,  όχι μόνο συμβάλλουν στη στασιμότητα αλλά προάγουν και πολλαπλασιάζουν τα προβλήματα. Προάγουν τη γραφειοκρατία και την αδιαφάνεια. Οδηγούν στην καταστρατήγηση των κανόνων χρηστής διοίκησης, στην αναξιοκρατία, στη διαπλοκή και στη διαφθορά. Έχουν δημιουργήσει ένα κράτος που αντί να εξυπηρετεί τον πολίτη τον ταλαιπωρεί. Που παρά το υψηλό κόστος συντήρησης του δεν μπορεί να παρέχει το εύρος και ποιότητα υπηρεσιών που θα έπρεπε να προσφέρει ένα σύγχρονο Ευρωπαϊκό κράτος.
Είναι ένα κράτος που αντί να δημιουργεί ευκαιρίες στον πολίτη και τις επιχειρήσεις, δημιουργεί στρεβλώσεις και ελλείμματα.

Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης. Ένα καλύτερο κράτος, του οποίου η έκταση και το εύρος δραστηριοτήτων θα εξαρτάται από τις δυνατότητες και τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και όχι από δογματισμούς ή τις ανάγκες του πολιτικο-κομματικού συστήματος. Ένα κράτος-στρατηγείο που θα είναι ικανό να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις και να αξιοποιεί τις προφερόμενες ευκαιρίες. Να είναι ευέλικτο, αποτελεσματικό και φιλικό προς τον πολίτη. Ένα κράτος δικαίου, αξιοπρέπειας και σεβασμού που θα αντικρίζει τον πολίτη ισότιμα, στη βάση των αναγκών και των δικαιωμάτων του και όχι στη βάση των γνωριμιών και των προσβάσεων του.

Πιστεύουμε πως έφτασε η ώρα για μια ριζική, για μια φιλόδοξη μεταρρύθμιση.  Έφτασε η ώρα για μια τολμηρή διαδικασία εκσυγχρονισμού που θα αναμορφώσει το κράτος μας σε πραγματικά Ευρωπαϊκό.

Προς αυτή την κατεύθυνση, καταθέτουμε τους ακόλουθους πέντε πυλώνες μεταρρυθμιστικών δράσεων που θα αναμορφώσουν το κράτος.

Ο δεύτερος πυλώνας των προτάσεων  αποτελεί η εισαγωγή κανόνων χρηστής διοίκησης, διαφάνειας και η πάταξη της διαφθοράς. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού πρέπει να ληφθούν μέτρα προς τις πιο κάτω κατευθύνσεις :

1. Δημοσιοποίηση των πλήρως αιτιολογημένων αποφάσεων για κατακύρωση όλων των προσφορών στο δημόσιο και ημιδημόσιο τομέα.
2. Υποχρέωση γνωστοποίησης από τις ανεξάρτητες επιτροπές διορισμού προαγωγής και μεταθέσεων, όπως η Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας και η Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, πλήρους αιτιολογημένης απόφασης σε κάθε ενδιαφερόμενο, όπου ο ίδιος θεωρεί ότι έχει αδικηθεί.
3. Θεσμοθέτηση αυστηρότερων ποινικών και αστικών ευθυνών για τις περιπτώσεις εκείνες όπου, κατά παράβαση των κανόνων χρηστής διοίκησης, λειτουργοί του Δημοσίου επιφέρουν ζημιά ή ενέχονται σε πράξεις διαφθοράς.
4. Θεσμοθέτηση συνεχούς ελέγχου των δημοσίων δαπανών, με στόχο την αποφυγή της σπατάλης και τη μείωση του κόστους λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης.
5. Δημιουργία σε κάθε υπουργείο Επιτροπής Ελέγχου για τη διασφάλιση της χρηστής διοίκησης και την υλοποίηση των σχετικών συστάσεων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
6. Εισαγωγή νομοθεσίας ούτως ώστε κατά τη διαδικασία έγκρισης του ετήσιου Προϋπολογισμού του κράτους από τη Βουλή να παρουσιάζεται λεπτομερής υπηρεσιακή έκθεση σχετικά με την εφαρμογή των κατά περίπτωση συστάσεων της τελευταίας Έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.

Ο πρώτος πυλώνας αφορά στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης.

Προτείνεται ο διορισμός Επιτρόπου Μεταρρύθμισης και Απλοποίησης Διαδικασιών στο Δημόσιο Τομέα. Ο Επίτροπος θα έχει ως όρους εντολής να καταρτίσει, εντός έξι μηνών, σχέδιο δράσης με συγκεκριμένες εισηγήσεις για τον περιορισμό της γραφειοκρατίας και την απλοποίηση των διαδικασιών στις σχέσεις των πολιτών με το δημόσιο.

Άμεσος στόχος είναι να καταστούν οι κρατικές υπηρεσίες πιο προσιτές και φιλικές στον πολίτη, πιο γρήγορες και πιο αποτελεσματικές, ιδιαίτερα σε ότι αφορά στην κοινωνική δικαιοσύνη και την ανάπτυξη.

Προτεραιότητα θα δοθεί  στις υπηρεσίες που έχουν αμεσότερη και συχνότερη σχέση με τους πολίτες και τις υποθέσεις που άπτονται των καθημερινών τους προβλημάτων.

Στον Επίτροπο θα ανατεθεί ακόμη μια πολύ σημαντική αρμοδιότητα. Να καταρτίσει Σχέδιο Συνένωσης αρμοδιοτήτων και συγχώνευσης διάσπαρτων υπηρεσιών του δημόσιου τομέα, το οποίο θα έχει ως αποτέλεσμα την πιο αποδοτική, πιο αποτελεσματική και με λιγότερο λειτουργικό κόστος διοίκηση.

Συναφής στόχος πολιτικής είναι και η ριζική μεταρρύθμιση του γραφείου Εφόρου εταιριών ώστε η εγγραφή εταιρειών να είναι δυνατή μέσα σε 24 ώρες, όπως συμβαίνει και σε άλλα κέντρα παροχής διεθνών επιχειρηματικών υπηρεσιών.

Αναπόσπαστο κομμάτι της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης θα πρέπει να είναι η καλύτερη αξιοποίηση του μεγάλου συγκριτικού πλεονεκτήματος της δημόσιας υπηρεσίας, που αυτό δεν είναι άλλο από το ανθρώπινο της δυναμικό. Αναγνωρίζεται ότι οι δημόσιοι λειτουργοί μας όχι μόνο δεν υστερούν, αλλά συγκρίνονται ευνοϊκά  σε μόρφωση, προσόντα, και διάθεση προσφοράς ακόμη και με τις καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες στην Ευρώπη. Αποτελούν όμως και αυτοί θύματα ενός αναχρονιστικού μοντέλου δημόσιας διοίκησης, το οποίο δεν τους επιτρέπει να αξιοποιήσουν τη δυναμική τους. Επιβάλλεται συνεπώς η ανάταξη και η πιο ορθολογική αξιοποίηση του ανθρώπινου αυτού δυναμικού.

Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνονται: 

1. Η εφαρμογή σε ευρεία κλίμακα του θεσμού της εναλλαξιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, προκειμένου το ανθρώπινο δυναμικό του κράτους να κατανέμεται με τον ωφελιμότερο τρόπο και ανάλογα με τις πραγματικές και μεταβαλλόμενες ανάγκες της υπηρεσίας.
2. Ο εκσυγχρονισμός του συστήματος αξιολόγησης των δημόσιων λειτουργών. Το σημερινό σύστημα αξιολόγησης είναι ισοπεδωτικό, και αφαιρεί κάθε λογική κινήτρων και ανταμοιβής της αποδοτικότητας. Ένα σύγχρονο σύστημα αξιολόγησης θα πρέπει να διακρίνει και να αναδεικνύει αξιοκρατικά την αποδοτικότητα. Ανάλογα συστήματα αξιολόγησης θα εφαρμοστούν στο σύνολο του ευρύτερου δημόσιου τομέα και θα συμφωνηθούν μετά από διάλογο με τους εργαζόμενους.

Η καθιέρωση της διαδικασίας εμπιστευτικής αξιολόγησης των υπηρεσιών του Δημοσίου από τους πολίτες, μέσω ειδικού εντύπου που θα μπορεί  - και ηλεκτρονικά - να κατατίθεται  στη διεύθυνση των αντίστοιχων τμημάτων και υπηρεσιών.

Ο Τρίτος Πυλώνας των εισηγήσεων αφορά την επιτελική λειτουργία του κράτους και τη δημιουργία δομών άσκησης πολιτικής σε τομείς νευραλγικής σημασίας που σήμερα, λόγω του υφιστάμενου συστήματος, υποβαθμίζονται ή παραμελούνται.

Όπως καταδεικνύει η μέχρι σήμερα εμπειρία, ο περιορισμένος αριθμός των υπουργείων που επιφορτίζονται με σωρεία αλληλεπικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων οδηγεί σε αδυναμία του πολιτικού προϊσταμένου να παρακολουθεί και να υλοποιεί κυβερνητικές αποφάσεις. Οδηγεί επίσης  στην ελλιπή ή αναποτελεσματική εκπροσώπηση της Κύπρου στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς ακόμη και σε ζωτικούς τομείς, κάτι που δεν αρμόζει σε ένα Ευρωπαϊκό κράτος.

Πρόθεση είναι η δημιουργία αριθμού υφυπουργείων, με στόχο την προώθηση πρωτοποριακών και καινοτόμων πολιτικών, αλλά και την αντιμετώπιση ορισμένων χρόνιων αναγκών και αιτημάτων της κοινωνίας.

Τονίζεται ότι ο σκοπός δεν είναι η δημιουργία επιπρόσθετης κρατικής γραφειοκρατίας ή νέων αξιωματούχων. Γενική αρχή που θα ισχύσει είναι ότι δεν γίνονται νέες προσλήψεις. Τα υφυπουργεία θα υποστηρίζονται από υφιστάμενα τμήματα και υπηρεσίες του Δημοσίου, η δε στελέχωση τους θα συμπληρωθεί και από την εφαρμογή της «εναλλαξιμότητας».

Στα πλαίσια της προτεινόμενης μεταρρύθμισης εντάσσεται και η υπαγωγή του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού και του Τμήματος Υπηρεσιών Πληροφορικής στη δικαιοδοσία του Υφυπουργού παρά τω προέδρω και την ταυτόχρονη αναβάθμιση των τμημάτων αυτών.

Ο τέταρτος πυλώνας αφορά στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Με τα δεδομένα και τις δυνατότητες της σημερινής εποχής των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση πρέπει να γίνει κανόνας και όχι η εξαίρεση.

Συναφώς προτείνεται:

1. Η ηλεκτρονική εξυπηρέτηση των πολιτών μέσω της άμεσης προώθησης ρυθμίσεων και οργάνωσης  της ηλεκτρονικής υποδομής των δημοσίων υπηρεσιών. Στόχος της πολιτικής είναι όλες οι εργασίες και συναλλαγές των πολιτών με το κράτος και τους ημικρατικούς οργανισμούς να διεκπεραιώνονται και ηλεκτρονικά.
2. Η ενίσχυση και επέκταση του θεσμού των Κέντρων Εξυπηρέτησης του Πολίτη με τη δημιουργία ηλεκτρονικών κέντρων εξυπηρέτησης.
3. Η ηλεκτρονική δημοσιοποίηση όλων των αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου (εκτός θεμάτων που άπτονται της εθνικής ασφάλειας), των  Επιτροπών Δημόσιας και Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, των Δήμων, των ημικρατικών οργανισμών και των ανεξάρτητων πολιτειακών αξιωματούχων.

Προϋπόθεση για την εφαρμογή μιας αξιόλογης ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι η γενική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών Διαδικτύου στην Κύπρο.

Ο πέμπτος πυλώνας σχετίζεται με την αποκατάσταση του αισθήματος δικαίου και την ταχεία απονομή της δικαιοσύνης που συνιστούν βασικές αρχές λειτουργίας ενός σύγχρονου κράτους.

Η διαφύλαξη του δικαιώματος των πολιτών να απολαμβάνουν έννομη προστασία από τα δικαστήρια αποτελεί βασική προτεραιότητα ενός Ευρωπαϊκού κράτους που σέβεται τα δικαιώματα του πολίτη.

Είναι αδιανόητο σε μια δημοκρατία το κράτος να μην εφαρμόζει άμεσα τις αποφάσεις τον δικαστηρίων. Όπως και είναι αδιανόητο το δίκαιο να απονέμεται με βραδύτητα ετών. Υπάρχουν δικαστικές υποθέσεις η εκδίκαση των οποίων εκκρεμεί στο Δικαστήριο για τρία και περισσότερα χρόνια, όταν το Συμβούλιο της Ευρώπης εισηγείται ότι «καμιά πολιτική δίκη δε πρέπει να διαρκεί περισσότερο από δυο μέρες».

Λόγω της καθυστέρησης που παρατηρείται στην εκδίκαση υποθέσεων, οι καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, έχουν εξαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Κάτι που εκθέτει τη χώρα μας διεθνώς.

Προτείνεται η θεσμοθέτηση της υποχρέωσης του κράτους, όπως σε σύντομο και καθορισμένο χρονικό διάστημα συμμορφώνεται πλήρως με τις ακυρωτικές αποφάσεις των δικαστηρίων και τηρεί κάθε είδους υποχρέωσης του προς τους πολίτες, ιδίως αυτές που σχετίζονται με την προστασία των δικαιωμάτων τους.

Προτείνονται επίσης συγκεκριμένες θεσμικές αλλαγές οι οποίες θα επιταχύνουν αποφασιστικά την απονομή της δικαιοσύνης όπως:

1. Η δημιουργία Συνταγματικού και Διοικητικού Δικαστηρίου, με πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, αλλά και τριτοβάθμια δικαιοδοσία.
2. Η επαναλειτουργία του Ανώτατου Δικαστηρίου με αρμοδιότητα εφετείου για πολιτικές και ποινικές υποθέσεις.
3. Όπου υπάρχει ανάγκη, η ενίσχυση τμημάτων της πρωτοβάθμιας δικαιοδοσίας προκειμένου να διεκπεραιώνονται το ταχύτερο δυνατό πολιτικές και ποινικές υποθέσεις.

Πρόσθετα προτείνεται η δημιουργία Δικαστηρίου διεθνών εμπορικών διαφορών.  Ένας τέτοιος θεσμός θα βοηθήσει στην ανάδειξη της Κύπρου ως κέντρου διεθνών διαιτησιών για επίλυση διαφορών εμπορικού και βιομηχανικού τομέα μεταξύ κρατών και εταιριών.

Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία εδώ