Η Κύπρος ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει δεσμευθεί για τη διασφάλιση της ισορροπίας ανάμεσα στις ανθρώπινες δραστηριότητες και τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη προώθησης πολιτικών δράσης προς αυτή την κατεύθυνση, προτείνονται πιο κάτω μια σειρά μέτρων σε κρίσιμους τομείς του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης, με στόχο να θέσουμε τον τόπο μας προς μια πορεία ανάπτυξης που εξυπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες της κυπριακής κοινωνίας, διασφαλίζοντας παράλληλα στους πολίτες ποιότητα ζωής στη βάση της διατήρησης του περιβάλλοντος.

Oι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στην οικονομία, την κοινωνία, την πολιτική και το φυσικό περιβάλλον είναι πλέον αδιαμφισβήτητες και καταιγιστικές. Η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αναμένεται να έχει πιο δραματικές επιπτώσεις από τις κλιματικές αλλαγές, σε σχέση με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, με αποτέλεσμα να  επηρεαστούν οι τομείς της γεωργίας και του τουρισμού, η βιοποικιλότητα, τα εδάφη (ερημοποίηση), η παράκτια ζώνη, οι υδάτινοι πόροι και η οικονομία γενικότερα. Ως τούτου, απαιτείται μια ολοκληρωμένη πολιτική για αντιμετώπισή τους που να περιλαμβάνει:

• Μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ιδιαίτερα στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών.
• Περαιτέρω αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ),
• Μέγιστη εξοικονόμηση της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της εξοικονόμησης ενέργειας σε δημόσια κτίρια.
• Αύξηση της ενεργειακής απόδοσης (βιομηχανίας και κτιρίων).
• Προώθηση της χρήσης μέσων μαζικής μεταφοράς και λιγότερο ρυπογόνων οχημάτων.
• Ενθάρρυνση επενδύσεων σε καθαρές, φιλικές στο περιβάλλον, αειφόρες μεταφορές.
• Ανάπτυξη πολίτικης για άμεση, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη χρήση του υγραερίου/φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στις μεταφορές.
• Επίσπευση της ολοκλήρωσης και εφαρμογή της «Εθνικής Στρατηγικής της Κύπρου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή», που καλύπτει όλους τους επηρεαζόμενους τομείς (γεωργία, τουρισμό, νερά, βιοποικιλότητα, δάση, υποδομές, ακτές, αλιεία, ενέργεια, δημόσια υγεία, κ.λ.π).

Εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης της Κύπρου για την ερημοποίηση.

Η αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων απαιτεί την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού, ο οποίος θα στοχεύει στη μείωση της παραγωγής των αποβλήτων, στην ορθολογική τους διαχείριση και στη μεγιστοποίηση της ανάκτησης υλικών ή/και ενέργειας. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει μα γίνει:

• Άμεση επικαιροποίηση και εφαρμογή της Στρατηγικής Μελέτης Διαχείρισης Αποβλήτων της Κύπρου που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο το 2004 αλλά δεν έχει ενσωματώσει τις νέες ευρωπαϊκές οδηγίες.  
• Διαμόρφωση και εφαρμογή στρατηγικής μείωσης της παραγωγής αποβλήτων.
• Εφαρμογή μέτρων για την υιοθέτηση πρακτικών όπως «ο ρυπαίνων πληρώνει», για τον αποτελεσματικό περιορισμό των ανεξέλεγκτων  και ρυπογόνων αποθέσεων.
• Προώθηση των απαιτούμενων υποδομών, όπως τα «πράσινα σημεία» για την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων.
• Ενίσχυση των δραστηριοτήτων ανάκτησης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, βάση των  νέων δεδομένων που τίθενται σε πρόσφατες νομοθεσίες της ΕΕ.
• Ανάπτυξη προγράμματος συνεχούς καταγραφής, άμεσης κινητοποίησης και αποκατάστασης χώρων που υποβαθμίζονται από ανεξέλεγκτη απόθεση αποβλήτων.
• Συνέχιση της εφαρμογής κινήτρων για την απόσυρση πεπαλαιωμένων οχημάτων.
• Προώθηση της εγκατάστασης κεντρικών αποχετευτικών συστημάτων, σύμφωνα και την Οδηγία για τα Αστικά Λύματα.
• Ενίσχυση των προγραμμάτων επεξεργασίας και διάθεσης υγρών αποβλήτων από  βιομηχανικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις.

Κατάρτιση ολοκληρωμένου σχεδίου για την αποτελεσματική οργάνωση της χωριστής συλλογής, χωριστής διάθεσης και ασφαλούς διαχείρισης των επικινδύνων απόβλητων.

Η Κύπρος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας, το οποίο αναμένεται να επιδεινωθεί λόγω και των κλιματικών αλλαγών. Απαιτείται έτσι, ένας ολοκληρωμένος στρατηγικός σχεδιασμός διαχείρισης των υδάτινων πόρων της Κύπρου, με σκοπό την εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων νερού για ικανοποίηση των αναγκών και τη βελτίωση της ποιότητας των νερών και των υδάτινων οικοσυστημάτων της Κύπρου. Ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ανάγκη για ορθολογιστική λειτουργία των μονάδων αφαλάτωσης και την επέκταση της χρήσης των επεξεργασμένων λυμάτων. Ως εκ τούτου απαιτείται:

• Αναθεώρηση  της πολιτικής διάθεσης των υδατίνων πόρων και διαχείριση της ζήτησης.
• Ετοιμασία μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την αφαλάτωση νερού.
• Ετοιμασία στρατηγικού σχεδίου για την αξιοποίηση των όμβριων υδάτων.
• Χρήση των επεξεργασμένων λυμάτων. Ένταξή τους στο υδατικό ισοζύγιο, όπου είναι εφικτό.
• Εφαρμογή όλων των ευρωπαϊκών πολιτικών και της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά με πρωταρχικούς στόχους την αποτροπή της ρύπανσης, την προστασία και βελτίωση της κατάστασης των νερών και των οικοσυστημάτων.
• Δέσμευση υδάτινων πόρων για τη διασφάλιση στρατηγικών αποθεμάτων.
• Ετοιμασία και εφαρμογή οργανωμένης  στρατηγικής για αντιμετώπιση των πλημμυρών.

Η καταστροφή της φύσης και της πλούσιας βιοποικιλότητας της Κύπρου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε γιατί είναι, σε μεγάλο βαθμό, μη αναστρέψιμη. Επίσης, η οικονομική ανάπτυξη του τόπου, απαιτεί τη χρήση σημαντικών φυσικών πόρων, και ως εκ τούτου χρειάζεται σωστός προγραμματισμός για να αποφευχθεί η υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Μέτρα πολιτικής προς αυτή την κατεύθυνση είναι:

• Εφαρμογή της στρατηγικής της Κύπρου για τη βιοποικιλότητα, η οποία συντάχθηκε πρόσφατα από 25μελή ομάδα επιστημόνων από έξι πανεπιστήμια.
• Ορθολογική διαχείριση των περιοχών που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000. Εφαρμογή των διαχειριστικών σχεδίων σε όποιες από περιοχές του δικτύου έχουν ετοιμαστεί τέτοια σχέδια. Ετοιμασία και εφαρμογή διαχειριστικών σχεδίων για τις υπόλοιπες περιοχές. Ετοιμασία και εφαρμογή προγραμμάτων αειφορικής ανάπτυξης και στήριξης των επηρεαζόμενων κοινοτήτων.
• Διάχυση προς τα διεθνή αρμόδια σώματα επιστημονικά τεκμηριωμένης πληροφορίας, σε σχέση με την έντονη υποβάθμιση της φύσης στην κατεχόμενη Κύπρο, με σκοπό τον περιορισμό της καταστροφής.
• Ενίσχυση των υποδομών και των μηχανισμών για πρόληψη και άμεση κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών και αποκατάσταση των περιοχών που έχουν πληγεί από πυρκαγιές με σύγχρονες μεθόδους, δίνοντας έμφαση στην υποστήριξη της φυσικής αναγέννησης.
• Ανάπτυξη προγραμμάτων για προστασία του αγροτικού τοπίου. Προστασία περιοχών με περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες και προστασία περιοχών τοπικής σημασίας.
• Στρατηγικός σχεδιασμός για την αειφόρο χρήση του ορυκτού πλούτου της Κύπρου.

Οι αστικές περιοχές αντιμετωπίζουν πολλές περιβαλλοντικές προκλήσεις, οι οποίες επηρεάζουν την υγεία και την ποιότητα της ζωής των κατοίκων τους. Η βεβαρυμμένη  ποιότητα του αέρα, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, τα υψηλά επίπεδα περιβαλλοντικού θορύβου και άλλων μορφών αστικής όχλησης, αποτελούν μόνο μέρος των εν λόγω προβλημάτων. Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών προτείνεται:

• Η στήριξη των τοπικών αρχών για ανάπτυξη πολιτικών, προγραμμάτων και δράσεων  προστασίας του περιβάλλοντος, της υγείας και ποιότητας ζωής των κατοίκων τους.
• Η βελτίωση του συστήματος δημόσιων μεταφορών και η ολοκλήρωση και προώθηση της αξιοποίησης του δικτύου ποδηλατοδρόμων.
• Η άμεση ολοκλήρωση των στρατηγικών χαρτών θορύβου και η  προώθηση των σχεδίων δράσης για αντιμετώπιση της ηχορύπανσης.
• Προώθηση άμεσων δράσεων προστασίας και  αποκατάστασης  αστικών περιοχών που κρίνονται ιδιαίτερα βεβαρυμμένες περιβαλλοντικά.
• Η προώθηση της συμπερίληψης της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλες τις πτυχές που αφορούν τη δόμηση.
• Ο υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας των χρήσεων γης στα αστικά κέντρα.

Η προώθηση ενιαίου ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού νήσου.

Η αντιμετώπιση των μεγάλων περιβαλλοντικών προκλήσεων απαιτεί τη διαμόρφωση πολιτών με περιβαλλοντική γνώση, οικολογική συνείδηση και περιβαλλοντική ευθύνη. Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση τέτοιων πολιτών διαδραματίζει η εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική η εφαρμογή μέτρων για ενίσχυση της εκπαίδευσης για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη. Τέτοια μέτρα είναι η:

• Δημιουργία θεσμικού πλαισίου για προώθηση της πολιτικής για την εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη, όπως προνοείται στον Εθνικό Στρατηγικό Σχεδιασμό για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με επίκεντρο την Αειφόρο Ανάπτυξη.
• Ενίσχυση του ρόλου, της υποδομής και των δραστηριοτήτων του δικτύου κέντρων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και αξιοποίηση των τοπικών κοινοτήτων και γενικότερα δομών πέραν του σχολείου για την ανάπτυξη προγραμμάτων εκπαίδευσης για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη.
• Προώθηση πλαισίου αειφορικής λειτουργίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για σκοπούς εξοικονόμησης φυσικών πόρων, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των μαθητών και φοιτητών.

Ενσωμάτωση των θεμάτων του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης στα αναλυτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης καθώς και στα προγράμματα δια βίου μάθησης.

Τα ακόλουθα μέτρα δεν έχουν κάθετο θεματικό χαρακτήρα αλλά αφορούν γενικότερα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος σε όλες του τις διαστάσεις:

• Διορισμός Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης.
• Θεσμοθέτηση του Επιτρόπου Περιβάλλοντος και ενίσχυση του γραφείου του με επιστημονικό και άλλο προσωπικό.
• Αξιολόγηση των προβλημάτων που προκαλεί η πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων σε θέματα περιβάλλοντος μεταξύ διαφορετικών κρατικών υπηρεσιών και υιοθέτηση μέτρων για την αντιμετώπισή τους.
• Εφαρμογή προγράμματος ενίσχυσης της δραστηριότητας μη κυβερνητικών οργανώσεων, που έχουν ως πρωταρχικό μέλημα την προστασία του περιβάλλοντος και που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και εφαρμογή της πολιτικής και νομοθεσίας στον τομέα του περιβάλλοντος.
• Πλήρης και ουσιαστική εφαρμογή των προνοιών της Σύμβασης του Άρχους σε σχέση με την πρόσβαση του κοινού στην πληροφόρηση και τη δικαιοσύνη σε θέματα περιβάλλοντος και την συμμετοχή των πολιτών σε αποφάσεις που αφορούν το περιβάλλον.
• Αποτελεσματική εφαρμογή των νομοθεσιών για τις μελέτες εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον. Υιοθέτηση πρόνοιας για συμπερίληψη στις μελέτες σχεδίου επίβλεψης και παρακολούθησης των προτεινόμενων μέτρων αντιμετώπισης των επιπτώσεων.
• «Πρασίνισμα» του φορολογικού συστήματος με παροχή κινήτρων για φιλικές προς το περιβάλλον προσεγγίσεις, και επιβολή τελών για έργα ή δράσεις που εκμεταλλεύονται τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον.
• Δημιουργία «Ταμείου Πράσινης Ανάπτυξης» με έσοδα από διάφορα τέλη ή φορολογίες που έχουν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος και την ποιότητα ζωής, για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων πράσινης ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
• Ανάπτυξη των «πράσινων δεξιοτήτων» και προώθηση των «πράσινων επαγγελμάτων», σε όλους τους τομείς, για την προώθηση της πράσινης ανάπτυξης και την αντιμετώπισης της ανεργίας.
• Ενίσχυση του θεσμού των «πράσινων συμβάσεων».
• Μελέτη της υλοποίησης της πρότασης για ανακήρυξη της Κύπρου σε ζώνη ελεύθερη από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, αξιοποιώντας παραδείγματα άλλων χωρών και λαμβάνοντας υπόψη τη νομοθεσία της ΕΕ. Εφαρμογή της νομοθεσίας για ξεχωριστή ραφοποίηση των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων.
• Εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Οδηγιών για την ευημερία των ζώων καθώς και της νομοθεσίας για την αστυνομία των ζώων.

Περαιτέρω ενίσχυση της έρευνας στα θέματα του περιβάλλοντος, μέσα από συγκεκριμένες δράσεις του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας καθώς και μέσα από τη στήριξη της συμμετοχής κυπρίων επιστημόνων σε ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα.